شاید شما هم از آن دسته افرادی هستید که هر از چند گاهی احساس می‌کنند گوششان از موم(جرم گوش) پُر است و دیگر نمی‌توانند خوب بشنوند و سعی می‌کنند با گوش پاک کن یا هر وسیله دیگری، خود را از شر این مشکل رها کنند.

این کار اگر چه خیلی متداول است، اما به هیچ عنوان یک روش علمی نیست. این کار آنقدر شایع شده که متخصصان مجبور شده‌اند به‌تازگی دستورالعملی برای رفع آن صادر کنند.

اگر شما هم دوست دارید از دست این مشکل راحت شوید، متن زیر را بخوانید.

بدن انسان ساختار شگفت انگیزی دارد که موم گوش(ear wax که در اصطلاح عامیانه به آن جرم گوش می گویند) یکی از پیش پاافتاده‌ترین آنهاست. بسیاری از افراد تلاش می‌کنند تا به هر شکلی، با پنبه یا چوب کبریت، این موم را از گوش خود خارج کنند، اما حتی همین ماده ی زرد‌رنگ و چسبناک که به‌نظر بی‌اهمیت است، در بدن وظیفه‌ای دارد. موم گوش، برخلاف نام غلط‌اندازش، از موم ساخته نشده، بلکه ترکیبی از یک سری مواد است که از غدد عرق و چربی پوشاننده مجرای گوش ترشح می‌شوند، به اضافه ی لایه‌های کنده شده پوست و تکه‌های مو.

این ماده که در یک سوم خارجی بخش غضروفی مجرای گوش ترشح می‌شود، به‌عنوان یک پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده خودکار عمل می کند. علاوه بر این از قسمت‌های حساس مجرای گوش محافظت کرده و آن‌را چرب و نرم می‌کند.

معمولا موم اضافی گوش، بدون نیاز به دستکاری، راه خود را به بیرون گوش پیدا کرده و با حرکات فک از جمله جویدن به سمت بیرون رانده می شود و تمام گرد و غبار، اجسام خارجی و آلودگی‌ها را هم با خود خارج می‌کند. این ماده به تدریج از سوراخ خارجی گوش بیرون ریخته و خشک می‌شود. در این حالت پاک کردن این موم اضافی که از گوش خارج شده اشکالی ندارد، اما نباید در داخل مجرای گوش به‌دنبال این ماده بگردید، بلکه توصیه می‌شود تنها وقتی آن‌را تمیز کنید که از گوشتان خارج شده است.

مومی علیه باکتری و قارچ

مطالعات نشان داده که موم گوش بر بعضی از باکتری‌ها اثر باکتری‌کشی دارد. در ضمن محققان متوجه شده‌اند که این ماده خاصیت ضد‌ قارچی هم دارد. به‌نظر می‌رسد این اثرات ناشی از وجود اسید‌های چرب اشباع و ایزوزیم‌ در موم گوش و به‌خصوص خاصیت اسیدی آن باشد. با اینکه موم گوش که متخصصان به آن سِرومِن (ear cerumen) می‌گویند، مفید و لازم است، اما زیادی آن هم مشکلاتی ایجاد می‌کند.

دستکاری خطرناک
جرم گوش

متخصصان توصیه می‌کنند اگر تجمع موم گوش باعث ناراحتی شما شده و علائمی ایجاد کرده، به جای اینکه خودتان با استفاده از پنبه و گوش پاک کن به جانش بیفتید، به پزشک مراجعه کنید. انباشته شدن این ماده در گوش می‌تواند علائمی مثل درد، خارش، احساس پُری گوش، کاهش شنوایی و حتی وزوز و صدای زنگ را در گوش به وجود آورد.

اما دستکاری گوش با اجسام تیز و گوش پاک‌کن نه تنها کمکی به حل مشکل نمی‌کند، بلکه باعث تحریک گوش و ترشح بیشتر موم و حتی عوارض دیگری از جمله عفونت و آسیب مجرای گوش می‌شود.

درمان راه دارد

درمان مؤثر با استفاده از مواد حلال موم و خیس‌کننده گوش انجام می‌شود. پس از اینکه با توصیه پزشک چند روزی از این مواد در گوش خود ریختید، ممکن است موم خود به‌خود از گوش خارج شده و مجرا باز شود.
شست و شوی گوش

اما اگر خودبه‌خود باز نشد، وقتی که موم نرم‌تر شده و چسبندگی کمتری پیدا کرد، آن وقت است که پزشک با استفاده از آب ولرم که توسط سُرَنگ مخصوص شست‌وشوی گوش با فشار به داخل مجرا رانده می‌شود، موم را از مجرا بیرون می‌آورد.

جهت سرنگ باید طوری باشد که آب از قسمت بالا و عقب مجرا حرکت کرده و تمام مجرا را هنگام خروج پاک کند.

دمای این آب باید با دمای بدن انسان یکسان باشد، وگرنه در هنگام شست‌وشو باعث ایجاد سرگیجه خواهد شد.

کورت وارد می‌شود

مواردی که مجرای گوش باریک بوده یا پرده گوش پاره شده باشد، کار پزشک سخت‌تر می شود و باید از وسایل خاصی برای خارج کردن موم استفاده کند. علاوه بر این در بعضی از افراد هم نباید از روش شست‌وشو استفاده کرد مانند افراد دیابتی و کسانی که ضعف سیستم ایمنی دارند.

خارج کردن جرم گوش با کورت

در این صورت با مَکِش (وَکیوم) و وسایل کوچک مخصوصی مانند کورت(curette)- که دارای میکروسکوپی برای مشاهده مجراست- هم می‌توان موم را خارج کرد. البته فکر نکنید می‌توانید دست به کار شده و با جاروبرقی و سوزن، موم را از گوشتان درآورید.

این کار هم خالی از خطر نیست و تنها باید توسط یک پزشک متخصص حرفه‌ای انجام شود.

عفونت گوش خارجی، درد، سرگیجه، وزوز گوش و پارگی پرده گوش از عوارض ناخواسته ی هرگونه دستکاری گوش است.

نکته‌ای که متخصصان بسیار بر آن می کنند این است که به هیچ عنوان از گوش پاک‌‌کن و وسایل دیگر برای خارج کردن موم استفاده نکنید، چون تنها باعث هل دادن بیشتر موم به داخل مجرا شده و درمان را مشکل‌تر می‌کند. علاوه بر این نباید از آب‌نبات‌های مکیدنی برای تحریک ترشح موم گوش و شمع‌های مخروطی مخصوص گوش برای خروج این ماده استفاده کرد.

سمعک مراقبت می‌خواهد

هنوز متخصصان هیچ راه تاییدشده‌ای برای پیشگیری از تجمع موم در گوش پیدا نکرده‌اند، اما به کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند- از جمله کسانی که قبلا دچار این مشکل شده‌اند- توصیه می‌شود هر ? تا ?? ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند. کسانی که از سمعک استفاده می‌کنند بهتر است به‌طور منظم برای پیشگیری از تجمع موم گوش معاینه شوند. این کار نه تنها به حفظ عملکرد سمعک کمک می‌کند، بلکه احتمال خراب شدن آن را هم کم می‌کند.

توصیه می‌شود کسانی که مستعد تجمع موم هستند، هر ? تا ?? ماه یک بار با توصیه پزشک و در صورت لزوم، برای شست‌وشوی مرتب گوش مراجعه کنند.

با توجه به این دستورات امید می‌رود از شمار مبتلایان به عوارض تجمع موم گوش، یعنی کاهش شنوایی و عفونت کم شود.

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزیولوژی جانوری